Antioxidanten, de waarheid achter het superstofje? Antioxidanten zijn van groot belang om ons gezond te houden, dat weten we allemaal. Maar hoe die antioxidanten werken? Dat weten we allemaal ‘zo ongeveer’.. het heeft iets te maken met ouder worden, vrije radicalen en oxidatie..
Maar dat die antioxidanten nu plots de media halen alsof het ‘de boosdoeners’ zouden zijn in de strijd tegen kanker?? Wat stond ik versteld!! Het zal U maar overkomen.. dag na dag sloten thee en kruideninfusies drinken om U zo lang mogelijk te vrijwaren van allerlei vervelende kwaaltjes en ziektes… En dan zou je er plots ongeneeslijk ziek van kunnen worden.. ik mag er niet aan denken..
En om jullie alles beter te laten begrijpen leg ik eerst nog even uit: wat is oxidatie, wat zijn vrije radicalen en hoe werken antioxidanten..
Wat is oxidatie? Oxidatie kan je vergelijken met een fiets die onder invloed van zuurstof roest of een opengesneden appel die bruin wordt wanneer hij is blootgesteld aan zuurstof. Het is een reactie van zuurstof op zowel niet levende als levende organismen. Technisch gezien is het een chemische reactie waarbij één atoom, één elektron overdraagt op een ander atoom onder invloed van zuurstof. Zo houdt zuurstof de mens in leven maar tezelfdertijd beschadigt het ons lichaam (zie hieronder).
Wat zijn vrije radicalen of oxidanten?
Technische benadering: Een vrij radicaal is een molecule die altijd in vrije of ongebonden vorm voorkomt. Ze hebben één elektron te weinig waardoor ze niet kunnen blijven bestaan (volgens de natuurwet moet alles in balans zijn en blijven, positief/negatief of yin/yang). Deze onevenwichtige, instabiele situatie zorgt ervoor dat vrije radicalen op zoek gaan naar een partnerelektron waar ze zich mee kunnen binden. Dit doen ze op een nogal agressieve manier door een partnerelektron te gaan afsnoepen van een molecule in de buurt om zo weer in balans te komen. Hierdoor ontstaat er opnieuw een onevenwicht bij de aangevallen molecule, die op zijn beurt weer op zoek gaat naar een partnerelektron enz, enz.. . Zo krijgen we een kettingreactie die niet te stoppen valt. Deze reacties gebeuren razendsnel (+/- in 1000 seconden) waardoor er zich een continue stofwisselingsproces plaatsvindt in ons lichaam.
Praktische benadering: Vrije radicalen in ons lichaam zijn een soort van afvalstofjes die door ons eigen stofwisselingssysteem zijn aangemaakt. Het is een natuurlijk proces die we niet kunnen tegengaan. Maar door gezond te eten kunnen we dit ongunstig effect wat beïnvloeden en in zekere mate opheffen. Het drinken van alcohol, roken, stress, ongezonde voeding en te weinig beweging zorgen voor een grotere aanmaak van vrije radicalen. Maar ook factoren van buitenaf, zoals luchtvervuiling, bestraling en pesticiden, zijn verantwoordelijk voor nog meer vrije radicalen. Moesten bepaalde vormen van vrije radicalen NIET overvloedig aanwezig zijn, dan zouden we niet verouderen of ziek worden. Maar helaas.. het lichaam staat bloot aan allerlei indringers waarbij het in piekmomenten de grote hoeveelheden aan vrije radicalen niet kan bolwerken en we ziek worden.
MAAR OPGEPAST: Vrije radicalen zijn in zekere mate ook gezond voor ons lichaam. Het zijn zij die gebruik maken van witte bloedlichaampjes, om de celwanden van bacteriën, virussen en schimmels kapot te maken. Ze gaan de strijd aan tegen ziektes, ontstekingen en wonden. En laat dit nu net het probleem zijn.. wanneer de vrije radicalen geen indringers meer hebben gevonden, gaan ze onze goede cellen aanvallen. Dus moet het lichaam op zoek gaan naar anti-stoffen om dit proces te stoppen. Je kan dus echt wel stellen dat een overschot aan vrije radicalen, de oorzaak is van schade in onze cellen, weefsels en zelfs op ons DNA, met allerlei ziektes tot gevolg. Maar oef.. wat een geluk dat ons immuunsysteem een systeem heeft ontwikkeld om de schade beperkt te houden, namelijk: DE ANTIOXIDANTEN ;-).
Wat zijn antioxidanten? Technisch gezien zijn alle antioxidanten voedingsmiddelen die een overschot hebben aan één elektron. En dus… waar een vrij radicaal één elektron te kort heeft kan een antioxidant één elektron afstaan. Op deze manier wordt het vrij radicaal geneutraliseerd. Maar we zijn er nog niet…
Er zijn zo veel verschillende soorten vrije radicalen, waardoor er voor elk radicaal ook een antioxidant moet worden gevonden. Zo zijn er 5000 verschillende soorten antioxidanten die onder de noemer vitaminen, mineralen, enzymen, flavonoïden enz.. vallen. Het spreekt voor zich dat deze antioxidanten allemaal op verschillende manieren werken (want niet alle radicalen elimineer je op dezelfde manier) en dat we een goede mix van al deze antioxidanten moet binnenkrijgen. Zo zal het lichaam een deel van de antioxidanten zelf aanmaken en moeten we een ander deel uit onze voeding halen. Antioxidanten vind je in groenten, fruit en noten maar evengoed in plantaardige dranken zoals koffie, thee, kruideninfusies, wijn maar ook in vis en vlees.
De hoeveelheid aan antioxidanten worden uitgedrukt in ORAC (Oxygen Radical Absorbance Capacity) en heeft weer hoeveel capaciteit een antioxidant bezit om vrije radicalen te absorberen. Zo kan je ervan uitgaan dat een kruid of groente met veel kleur de meeste antioxidanten bezit. De toppers zijn kruidnagel met een ORAC- waarde van 314 446 per 100 gram, kaneel (267 536 ), Gojibessen (253 000) oregano (200 129) en Curcuma (159 277). Als we dan gaan kijken naar fruit en groenten zien we direct een vermindering van de ORAC waarden: frambozen (19 220) Brocolli (1 510), bloemkool (385) tomaat (400) en appel (218) per 100gram.
Hoe zit het bij thee? Matcha thee (157 300), Gyokuro de bladeren (125 300) en gewone groene thee (de bladeren)(3900). Misschien vraagt U zich af, vanwaar dit verschil? Want thee is toch thee…. ? Dit voorbeeld duidt aan dat de ORAC waarden tussen voedingswaar onderling heel sterk kunnen verschillen. Deze hebben meestal te maken met de groeiomstandigheden, de grondsoort, het productieproces, het verwerkingsproces, de bewaring enz.. . Zo zullen we bij het drinken van een Matcha thee hogere ORAC waarden binnenkrijgen dan bij het drinken van een gewone groene thee omdat:
1. bij het productieproces van matcha de plantages worden afgedekt tot 6 weken voor de pluk, waardoor er meer antioxidanten worden aangemaakt
2. we bij het drinken van een matcha het volledige vermalen blad innemen terwijl we bij een andere thee enkel een aftreksel van het blad drinken. Zo heeft zwarte thee een nog mindere ORAC waarde omdat deze thee één bewerking meer onderging tijdens het productieproces, namelijk het oxideren (hier zijn heel bewust elektronen onder invloed van zuurstof overgedragen en kan je stellen dat de thee aan het vergaan is..).
Enkele ORAC waarden van verse kruiden: rozemarijn: 165 280, tijm 27 426, salie 32 004, gemberwortel 14 840, pepermunt 13 978, citroenmelisse 5 997.
LET WEL: Alle ORAC waarden verminderen bij het verwerken van thee en kruiden. Of het nu gaat om drogen, stomen, koken of het schillen van een stuk fruit… er verdwijnen altijd antioxidanten, tenzij je ze rauw en supervers eet! Zo zal je bij het eten van verse pepermunt een hogere ORAC waarde binnenkrijgen dan wanneer je drinkt van een pepermuntinfusie met verse bladeren. En zal je bij het drinken van een infusie van gedroogde pepermuntbladeren toch een hogere ORAC waarde binnenkrijgen dan zijn verse broertje. Dit alles heeft te maken met het feit dat inhoudsstoffen van verse bladeren beschermt worden door een celmembraan, maar bij droging het celmembraan gaat breken waardoor alle heilzame inhoudsstoffen (=moleculen met de antioxidanten) bloot komen te liggen en worden vrijgegeven bij contact met water!
Antioxidanten worden toegevoegd aan allerlei cosmetica, kunststoffen en levensmiddelen. Ze zijn gekend onder de E-nummers* of additieven. Dit is nodig om bepaalde producten langer te bewaren, alleen… wanneer deze 1. in overvloed door de consument worden ingenomen of 2. chemisch zijn, kunnen ze een belasting vormen voor ons lichaam.
*Sommige E-nummers zijn van natuurlijke oorsprong.. andere zijn dan weer chemisch nagebootst. Het is niet omdat additieven van ‘natuurlijke’ oorsprong zijn dat ze daarvoor goed zijn voor de gezondheid… Een toevoeging van antioxidanten (additieven) kunnen voor bepaalde mensen een overdosis betekenen en kunnen daardoor een negatieve reactie uitlokken. (Lijst E-nummers: klik hier)
Maar uiteindelijk… na veel opzoeken en lezen kwam ik tot volgende resultaten: MOETEN we nu antioxidanten blijven innemen? en veroorzaken ze nu kanker? Zijn die antioxidanten nu gezond of niet?
Wat me vooral duidelijk is geworden… is dat deze discussie niet zozeer wordt gevoerd wat de natuurlijke antioxidanten betreft (degene die we dagelijks innemen via onze voeding) maar wel over antioxidanten die we extra innemen met name voedingssupplementen en additieven. Zo heeft het geen zin om extra vitamine C of vitamine A in te nemen als we dagelijks al een stuk fruit eten of een flinke portie wortels verorberen..
De bewering dat antioxidanten net kanker zouden veroorzaken, berust op een artikel die ooit is verschenen naar aanleiding van een onderzoek, verricht bij mannen die door het roken een verhoogde kans hadden op longkanker. Zij kregen bepaalde antioxidanten toegediend die de kans op het ontwikkelen van longkanker zou doen verminderen. Uit het resultaat bleek echter dat er een toename van longkanker werd vastgesteld…
Met de regelmaat van de klok laait deze discussie weer op. Maar als je alles in zijn geheel bekijkt gaan deze onderzoeken altijd over antioxidanten in de vorm van voedingssupplementen. Daarbij komt dat er nog altijd veel onderzoeken gaande zijn wat supplementen betreft, vooral op muizen, en dat deze resultaten niet altijd dezelfde zijn voor de mens…
Maar als we in gedachten houden dat
1. de natuur altijd zoekt naar evenwicht en balans..
2. dat veel antioxidanten worden toegevoegd in bereidde voeding..
3. men altijd spreekt over een ADH (aanbevolen dagelijkse hoeveelheid)..
dan moeten we misschien toch maar toegeven dat overdaad schaadt, zelfs bij het innemen van natuurlijke antioxidanten! Denk hierbij aan thee! Thee is een sterk antioxidant, maar wanneer we deze in grote hoeveelheden innemen (meer dan 5 koppen per dag) kan je er moe en lusteloos van worden. Dit omdat thee de opname van ijzer tegengaat met bloedarmoede tot gevolg. Zo ook voor vitamine A, een te grote opname kan leiden tot hoofdpijn, oogafwijkingen, misselijkheid….
En wat meer is: Het feit dat niet ieder lichaam op dezelfde manier reageert op voeding (met zijn antioxidanten) door een overgevoeligheid, allergie of (darm)ziekte… dan denk ik dat zowel de pro’s als contra’s van antioxidanten gelijk hebben.. Maar één ding is zeker!!! We hebben ze nodig, ze zijn onmisbaar. En besef.. poedertjes en pillen hebben bijlange niet hetzelfde effect als gezonde, gevarieerde EN verse voeding!
Natuurlijke antioxidanten zijn gezond wanneer…
– je niet overdrijft met het innemen van één bepaalde soort aan antioxidant (weet dat elke soort voeding positieve maar ook negatieve gevolgen kunnen hebben voor het lichaam).
– je deze inneemt als een aanvulling op gewone voeding: vooral voedingsmiddelen die we in de westerse contreien weinig of niet terugvinden… spirulina, maca, ginseng, curcuma, komijn, gember, goji-bessen enz…
– je hèèl veel afwisselt (en echt wel héééél héél véél afwisselen) bij het innemen van groente, fruit, noten, drank, vlees of vis. Hoe meer kleur op je bord hoe beter..
– deze via verse voeding wordt ingenomen en met een voorkeur voor biologisch geteeld voedsel.
– het lichaam deze antioxidanten aanvaard en opneemt.
Maar vooral drink, eet en geniet met mate..
Bronnen:
2 Responses to Antioxidanten de waarheid achter het superstofje.